रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने छापलेल्या 500 रुपयांच्या नवीन नोटांपैकी 88,000 कोटी रुपयांच्या नोटा गहाळ झाल्याचा दावा एका आरटीआयमध्ये करण्यात आला आहे. आता या संपूर्ण कथेचे गूढ उकलले आहे.
88,000 कोटी रुपयांच्या 500 रुपयांच्या नव्या नोटा सरकार किंवा भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ला सुगावा न मिळाल्याशिवाय ‘गायब’ होऊ शकतात का? खरेतर, सरकारी छापखान्याने छापलेल्या ₹ 500 च्या नव्या नोटांची रक्कम बँकेला मिळालेली नाही, म्हणजेच सुमारे ₹ 88,000 कोटी रुपयांच्या नोटा मधल्या काळात ‘गहाळ’ झाल्याच्या बातम्या प्रसारमाध्यमांमध्ये आल्या होत्या. या वृत्ताचे खंडन करत आरबीआयने आता या संपूर्ण प्रकरणाचे गूढ उकलले आहे.
मीडिया रिपोर्ट्समध्ये माहितीच्या अधिकारातून (आरटीआय) मिळालेल्या माहितीच्या आधारे, ₹ 500 च्या नवीन नोटा ‘गहाळ’ असल्याचे सांगण्यात आले. आरटीआयमध्ये म्हटले आहे की, सरकारी नोट प्रेसने 881.06 कोटी नवीन नोटा छापल्या, मात्र आरबीआयकडे केवळ 726 कोटी नोटा पोहोचल्या. आता याप्रकरणी आरबीआयने स्पष्टीकरण दिले आहे.
‘माहितीचा चुकीचा अर्थ लावला गेला’
आरबीआयने या संपूर्ण प्रकरणावरील मीडिया रिपोर्ट्सचे खंडन केले आहे. आरटीआयमध्ये दिलेली माहिती योग्य संदर्भात समजली नसल्याचे मध्यवर्ती बँकेचे म्हणणे आहे. हा अहवाल योग्य नाही. आरटीआयमध्ये सरकारी छापखान्यातून जी माहिती मागवण्यात आली आहे त्यावरूनच किती नोटा छापल्या गेल्या हेच सांगते.
माहितीचा अधिकार अधिनियम-2005 अंतर्गत मागितलेल्या माहितीचा अर्थ योग्यरित्या करण्यात आलेला नाही. याशिवाय प्रेसमधून आरबीआयला नोटांचा पुरवठा करण्याची मजबूत व्यवस्था आहे. बँकेला प्रेसमधून मिळालेल्या प्रत्येक नोटचा हिशोब केला जातो. यामध्ये केवळ नोटांची छपाईच नाही तर त्यांच्या साठवणुकीची आणि वितरणाचीही माहिती पक्की ठेवली जाते. आरबीआय स्वतः वेळोवेळी माहिती शेअर करत असते. यावर सर्वसामान्यांनी विश्वास ठेवावा.
2000 च्या नोटांवर बंदी
या बातमीपूर्वी RBI ने नुकतीच 2000 रुपयांच्या नोटा बंद करण्याची घोषणा केली आहे. या नोटा बँकांमध्ये जमा करण्याची अंतिम तारीख 30 सप्टेंबर आहे. 2000 रुपयांच्या या नोटा 2016 मध्ये त्याच वेळी बाजारात आल्या होत्या जेव्हा देशात 500 रुपयांच्या नव्या नोटा आल्या होत्या.
